ΜΙΜΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ: Τελική απόφαση για το “ελληνικό ζήτημα” το φθινόπωρο.

{συνέντευξη στην Ημερησία και στον Ευτύχη Παλλίκαρη}

Μπορεί να “σπάσει” αυτή η ατέρμονη βασανιστική διαδικασία κυβέρνησης - τρόικας; Υπάρχει μια λυτρωτική κίνηση και συνεπώς μήπως έχει τελικά δίκιο η αντιπολίτευση για ολική ανατροπή ή επαναδιαπραγμάτευση ή αναστολή, αν και δεν είναι σαφές τι ζητά;

Το τελευταίο λυτρωτικό “ντου” μετά το Κυπριακό βατερλώ το επιχείρησαν οι φίλαθλοι της ΑΕΚ. Μονόδρομοι δεν υπάρχουν αλλά η αλφαβήτα μας υπενθυμίζει ότι πολιτική είναι η επιστήμη και τέχνη των δυνητικών εναλλακτικών λύσεων σε συγκεκριμένο βέλος χρόνου, με συγκεκριμένες συμμαχίες και εφεδρείες και βέβαια στα όρια, οπωσδήποτε κινητά, που βάζει ο συσχετισμός των δυνάμεων και κυρίως η πολυπλοκότητα και η αλληλεξάρτηση στο σημερινό επίπεδο ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και παγκοσμιοποίησης. Υπάρχουν όρια στο βολονταρισμό μας και βαθμοί ελευθερίας στις κινήσεις μας που μπορεί να διευρύνονται αν έχουμε λίγο μυαλό και πολύ τύχη.

Εναλλακτικές συμμαχίες δεν βλέπετε; Μια στήριξη σε Ρωσία - Κίνα ή σ’ ένα αντιγερμανικό μέτωπο του Νότου;

Η πολιτική γεωμετρία των συγκλίσεων - αντιθέσεων στην εποχή μας μοιάζει περισσότερο με τη διαφορική τοπολογία, την ελεύθερη πλαστική μεταβλητή γεωμετρία παρά με την ευκλείδεια με τις διακριτές γραμμές, τα τρίγωνα και τα παραλληλόγραμμα. Με κάποιον συγκλίνεις σε κάτι και αποκλίνεις σε κάτι άλλο. Οι Αμερικανοί σωστά λένε στους Γερμανούς αυξήστε τη ζήτηση αλλά δεν δίνουν λεφτά όπως οι Γερμανοί και βέβαια δε θέλουν με τίποτα να γίνει το ευρώ ισοδύναμο αποθεματικό νόμισμα με το δολάριο για να συνεχίσουν να δανείζονται ελεύθερα από τη σημαία. Η Ρωσία λόγω πετρελαίου, η Κίνα, η Βραζιλία είναι όπως και η Γερμανία εξαγωγικές πλεονασματικές χώρες και βλέπουν τον κόσμο με το βλέμμα των πιστωτών ενώ εμείς είμαστε ελλειμματικοί οφειλέτες. Ασφαλώς πρέπει να αναζητήσουμε συμμάχους στο Νότο της Ευρωζώνης και ταυτόχρονα συνομιλητές στο Βορρά γιατί δεν μπορεί να υπάρξει ένας “πόλεμος” δύο διακριτών μπλοκ με Σινικό Τείχος ανάμεσά τους. Ξεχάστε τα διακριτά πολεμικά μέτωπα των δύο παγκόσμιων πολέμων και του ψυχρού πολέμου τα οποία ακόμα επηρεάζουν υποσυνείδητα τη σκέψη μας αλλά αγνοούν το βάθος και το πλάτος της αλληλεξάρτησης.

Πού πάει όμως η Ευρώπη; Οι αλλαγές που προοιωνίζονται για τη νομισματική πολιτική μόνο σε περαιτέρω ύφεση οδηγούν με ισχυρότερες φυγόκεντρες τάσεις για τη συνοχή της...

Ασφαλώς εμφανίζονται φαινόμενα που θυμίζουν μέρες του 1918, τις παραμονές της διάλυσης της νομισματικής ένωσης της κορόνας, της Αυστροουγγαρίας. Και τότε είχαμε κορόνες διαφορετικών εθνικών ταχυτήτων. Ντε φάκτο συναλλαγματικές ισοτιμίες μεταξύ κορονών διαφορετικών χωρών. Χάσμα στο κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων από χώρα σε χώρα της κορόνας. Και τότε φυγή του κοινού νομίσματος από χώρες όπου πρόκειται να χάσει αξία όταν διαλυθεί η νομισματική ένωση προς χώρες που σίγουρα θα ανατιμηθεί και θα υπάρχει ο χαμηλότερος πληθωρισμός. Τώρα το ελληνικό ευρώ με την κουκουβάγια και το κυπριακό με τον πωμό σπρώχνονται να μετακινηθούν και να γίνουν ευρώ με γεράκι, δηλαδή γερμανικά. Αν δεν αναθεωρηθεί το υπάρχον status quo είναι αμφίβολο αν παραμείνει η Ευρωζώνη με τη σημερινή της σύνθεση.

Έχετε υπογραμμίσει ότι υπάρχει ένα νέο σημείο ισορροπίας Βορρά - Νότου, ένα σημείο αμοιβαίας προσαρμογής και νέου ιστορικού συμβιβασμού. Το ερώτημα είναι αν θα καμφθεί τελικά η Γερμανία.

Αν αποφάσιζε στην πολιτική μόνο ο ορθολογισμός θα σας απαντούσα μ’ ένα ναι έστω μισό. Δεν ζητάμε όμως από τη Γερμανία ή από καμιά χώρα να γίνει κάτι ριζικά διαφορετικό απ’ ό,τι είναι. Αναγνωρίζουμε τα ιστορικά, “θρησκευτικά” και ψυχοπαθολογικά όριά της στον πληθωρισμό. Ξέρουμε ότι θα προτιμήσει να φύγει από το ευρώ αν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και έμμεσα κυρίως η Βundesbank επιβαρυνθεί με δυνητικές μη πληθωριστικές απώλειες που ξεπερνούν ένα όριο ας πούμε των τριών τρις ευρώ. Όμως αυτά που προτείνουμε είναι πολύ μακριά από τα όρια συναγερμού της Γερμανίας. Δεν υπάρχουν πληθωριστικές προσδοκίες πράγμα που αφήνει μεγαλύτερα περιθώρια για έναν ενεργό μη συμβατικό ρόλο της ΕΚΤ στην αντιμετώπιση της ύφεσης. Ακόμα και η ενδεχόμενη αύξηση του κόστους δανεισμού της από την έκδοση ευρωομολόγου που αποτελεί ένα μάξιμουμ στόχο υπολείπεται από το κόστος των προβληματικών προγραμμάτων διάσωσης και από τη μείωση των εξαγωγών της λόγω ύφεσης στην Ευρωζώνη και σκληρού ευρώ στις παγκόσμιες αγορές καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη ανταγωνιστικές υποτιμήσεις από άλλες εξαγωγικές χώρες όπως η Ιαπωνία.

Έχεις προτείνει με ερώτησή σου στον Υπουργό Οικονομικών τη δημιουργία “νέου χρήματος” από την ΕΚΤ αποκλειστικά δεσμευμένο στην αγορά “αναπτυξιακών ομολόγων” ειδικού σκοπού. Σε τι θα ωφελούσε μια τέτοια κίνηση;

Είναι μια νομισματική και επενδυτική αντιστάθμιση στη δημοσιονομική προσαρμογή. Θα χρηματοδοτήσει επενδύσεις σε ευρωπαϊκά δίκτυα - υποδομές - καινοτομία και στην ανακεφαλαιοποίηση των ευρωπαϊκών τραπεζών οι οποίες έχουν πολύ μεγαλύτερη μόχλευση από τις ελληνικές. Έχουμε παγιδευτεί στο “ασανσέρ”, ούτε οι εθνικές κυβερνήσεις μπορούν να μας βγάλουν ούτε οι αγορές, κάποιος τρίτος πρέπει να παρέμβει έκτακτα. Ένας ανάλογος ενεργός ρόλος της ΕΚΤ μπορεί να ντυθεί τεχνικά με τέτοιο τρόπο ώστε να υπερβαίνει τα νομιμοφανή εμπόδια της απαγόρευσης της “νομισματικής χρηματοδότησης του κυβερνητικού χρέους”. Το ίδιο επείγουσα είναι η αλλαγή της νομισματικής πολιτικής με βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ κοντά στο μηδέν και ειδικό δεσμευμένο κανάλι ρευστότητας από την ΕΚΤ προς τις τράπεζες με χαλάρωση των εγγυήσεων για χαμηλότοκα δάνεια στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις του Νότου.

Πώς εξηγείται τότε την αντίσταση της Γερμανίας σε αυτές τις σκέψεις;

Πρώτο, ο πιστωτής λατρεύει το σκληρό χρήμα. Πρέπει όμως να γνωρίζετε ότι η ιστορία δεν ήταν πάντα υπέρ των πιστωτών. Δεύτερο, ο Γερμανός αρνιέται να βάλουμε λίγο πληθωριστικό γράσο στη μηχανή της ανάπτυξης γιατί βολεύεται μ’ ένα παράδοξο αυτής της κρίσης σε σχέση με το μεσοπόλεμο. Παρά την ύφεση και τη μεγάλη ανεργία δεν υπάρχει αντιπληθωριστικό σπιράλ στην Ευρωζώνη. Τρίτο, νιώθει ανασφάλεια για τις τράπεζές του, μαζεύει το χρήμα με αρνητικά επιτόκια να τους δημιουργήσει “μαξιλάρι” καθώς η τραπεζοκεντρική βιομηχανία της θα έχει απώλειες από τη φυσιολογική κάμψη του ρυθμού της Κίνας και την ύφεση στην Ευρωζώνη. Αντιδρά με το σύνδρομο του τσιγκούνη για πάρτη της αντί να παίξει το ρόλο λοκομοτίβας στην Ευρώπη. Και τέλος οι Γερμανοί παραδοσιακά σου βγάζουν την ψυχή με τα “όχι”, “όχι” μέχρι να πουν ένα μισό ναι.

Υπάρχει περιθώριο πολιτικών και κοινωνικών συναινέσεων στη χώρα μας για τη στήριξη μιας τέτοιας πρωτοβουλίας;

Είναι εφικτή η μέγιστη δυνατή συναίνεση. Ο Σύριζα όταν δεν πελαγοδρομεί με φαντασιώσεις μιας μεγάλης ηρωικής στιγμής που στοιχειώνει και τις δικές μου νύχτες θέτει εύλογα δύο θεμελιώδη ζητήματα. Το πρώτο είναι ένα ευρωπαϊκό New Deal που καλύπτεται από την αναθεωρητική και αναπτυξιακή ατζέντα που περιγράψαμε και το δεύτερο είναι η μερική διαγραφή και του επίσημου χρέους (OSI) για την οποία υπάρχει καθολική συναίνεση και πρέπει έγκαιρα να την προετοιμάσουμε πολιτικά και τεχνικά αντί να προσαρμοζόμαστε την τελευταία στιγμή στις βιαστικές υπό πίεση αποφάσεις των εταίρων. Η Κυβέρνηση έπρεπε χθες να έχει ετοιμάσει ας πούμε το ελληνικό “μνημόνιο” ανάπτυξης με το οποίο τα δισεκατομμύρια που θα εξοικονομούμε κάθε χρόνο από τη διαγραφή χρέους θα δεσμεύονται σε αναπτυξιακούς στόχους υψηλής προτεραιότητας. Με το ατού των πρωτογενών πλεονασμάτων και του ελληνικού αναπτυξιακού σχεδίου θεωρώ πολύ πιθανή μια ειδική τελική απόφαση της Ευρωζώνης για το “ελληνικό ζήτημα” το φθινόπωρο. Η διαγραφή του επίσημου χρέους για να υπερνικήσει νομικά εμπόδια και αντιστάσεις κοινοβουλίων μπορεί ενδεχόμενα να “μεταμφιεστεί” σε τριαντάχρονη επιμήκυνσή του με χαμηλό επιτόκιο. Δυστυχώς ούτε τα πολιτικά κόμματα -κυβερνητικά και αντιπολιτευόμενα- ούτε η διοίκηση είναι σε θέση να επεξεργαστούν ένα συνεκτικό και χρηματοοικονομικά έγκυρο ελληνικό φάκελο διεκδίκησης βασισμένο σε Εθνικό Πρόγραμμα Ανασυγκρότησης. Κάτι άλλο πρέπει να γίνει επειγόντως έστω και με συνδρομή υψηλής ποιότητας διεθνούς συμβούλου στα αναπτυξιακά.

H “τραπεζική ένωση “ δεν ανήκει στην αναθεωρητική ατζέντα;

Ναι, αλλά κινδυνεύει κι αυτή να εξελιχθεί σε φιάσκο με την τσαπατσοδουλειά και το groupthink των θεσμών της ευρωκρατίας. Έχω παρουσιάσει αναλυτικά στο Υπουργείο Οικονομικών τα σημεία υψηλού κινδύνου. Μια υπερσυγκεντρωτική εποπτεία με ισοπεδωτική ομοιομορφία των πιστωτικών ιδρυμάτων όχι μόνο στερείται νομιμοποίησης για ζητήματα ζωής και θανάτου αλλά μπορεί να ενισχύσει τον συγχρονισμό των πιστωτικών κρίσεων διαφορετικών τραπεζών και κρατών και να κάνει εντονότερα τα “πάνω” και “κάτω” του αναπόφευκτου πιστωτικού κύκλου (bigger booms - bigger crashes). Άλλωστε οι ίδιες οι καθιερωμένες ρυθμίσεις όχι μόνο δε δρουν αντικυκλικά αλλά ρίχνουν “λάδι” στη “φωτιά” στη μέθη του boom και “πάγο” στη φάση του bust, του ξεφουσκώματος και της ύφεσης. Αφήστε που είναι έσχατη πολιτική αφέλεια να πιστεύει το Eurogroup ότι είχε συναινέσει πέρυσι το καλοκαίρι η Γερμανία να υπογράψει υποχρεώσεις τραπεζών που ξεπερνούν τρεις φορές και πάνω το ΑΕΠ της.

Έχετε εκφράσει με αφορμή την κυπριακή περιπέτεια την ανησυχία σας γιατί εν μέσω κρίσης προικίζονται με υπερεξουσίες μη εκλεγμένοι τεχνοκράτες. Τελικά ο ELA είναι ευλογία ή κατάρα;

Η κρίση αλλάζει βίαια τις ισορροπίες μεταξύ των οργάνων της Ευρωζώνης. Έτσι ο ELA από αναγκαίος “αναπνευστήρας” έκτακτης ανάγκης για ρευστότητα στις τράπεζες μπορεί σε οριακές στιγμές να μεταλλαχθεί σε μηχανισμό “αιφνίδιου θανάτου” για την έξοδο κακήν κακώς μιας χώρας από το ευρώ. Αυτό θα συμβεί αν δεν σχηματιστεί μια μειοψηφία αρνησικυρίας στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ. Πρόκειται για κατάχρηση της ανεξαρτησίας της ΕΚΤ και δημοκρατική εκτροπή.

Σας ανησυχεί ο κίνδυνος αφελληνισμού των τραπεζών μας;

Χρειαζόμαστε τράπεζες με διαφοροποιημένο προφίλ και ποικίλη μετοχική σύνθεση. Πρώτα απ’ όλα όπως είπε ο Προβόπουλος χρειαζόμαστε καλές τράπεζες και αυτές απαιτούν πολλά κεφάλαια που δυστυχώς δεν διαθέτουμε  και πρέπει να τα βρούμε στη διεθνή αγορά αλλά αυτό δεν πρέπει να σημαίνει τράπεζες αποσυνδεδεμένες από την εσωτερική συσσώρευση του κεφαλαίου ή που αγνοούν με κοσμοπολίτικη έλλειψη ιθαγένειας τα έντονα εθνικά χαρακτηριστικά της συνάρτησης: αποταμίευση - κατανάλωση - στεγαστική πίστη - επένδυση - δανεισμός.

Δεν λέτε τίποτα για το πολιτικό σκηνικό. 

Πώς ερμηνεύετε τη “δημοσκοπική στασιμότητα” παρά το βάθος της κρίσης; Βλέπετε ενδείξεις ανασύνθεσης του πολιτικού σκηνικού;

Προς το παρόν La Nada, η φρόνηση του τίποτα, δημιουργική αναμονή αλλά κάποια στιγμή ιδίως όταν περάσει ο μεγάλος φόβος θα δράσει ο νόμος της επιτάχυνσης των πολιτικών εξελίξεων.