Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας σήμερα. Ελέγξτε το δείκτη μάζας σας στο άρθρο που ακολουθεί.

Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία έχει αναγνωρισθεί παγκοσμίως ως μία από τις πιο επικίνδυνες και σοβαρές ασθένειες του 21^ου αιώνα, η οποία έχει πλέον αποκτήσει διαστάσεις επιδημίας, καθώς ένας στους δύο Ευρωπαίους είναι υπέρβαρος, ενώ σχεδόν ένας στους τρεις είναι παχύσαρκος.

Η παχυσαρκία αποτελεί αναμφισβήτητα την πιο σημαντική διατροφική πάθηση στις ανεπτυγμένες χώρες και μπορεί να επηρεάσει τόσο την ποιότητα όσο και τη διάρκεια της ζωής των πασχόντων, καθώς είναι πλέον επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι σχετίζεται στενά με μια σειρά από σοβαρά προβλήματα υγείας, που μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, παγκοσμίως περίπου 1,6 δισεκατομμύριο άνθρωποι άνω των 15 ετών είναι υπέρβαροι και τουλάχιστον 400 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι, ενώ ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι τουλάχιστον 20 εκατομμύρια παιδιά εκτιμάται  ότι είναι υπέρβαρα.

Η παχυσαρκία χαρακτηρίσθηκε το 1948 ως χρόνια νόσος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο οποίος όρισε την 24^η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας.

Δυστυχώς, η  νοσογόνος παχυσαρκία πλήττει  άμεσα και  τη χώρα μας, καθώς  22,5% του πληθυσμού (18,2% των γυναικών και 26% των ανδρών) είναι παχύσαρκοι και 35,2% (30% των γυναικών και περισσότερο από το 40% των ανδρών) είναι υπέρβαροι, ενώ επιπλέον η Ελλάδα θεωρείται από τις χώρες της Ευρώπης με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας.

Τι είναι η παχυσαρκία;

Η παχυσαρκία ορίζεται ως υπερβολική αύξηση του λιπώδους ιστού στο σώμα. Ο βαθμός παχυσαρκίας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, προσδιορίζεται με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), που αποτελεί το πηλίκο που προκύπτει αν διαιρέσουμε το βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα). Φυσιολογικά, ο ΔΜΣ  πρέπει να είναι μεταξύ 18,5 και 24,9. Όταν ο ΔΜΣ είναι μεταξύ  25 και 29,9 kg/m² τότε το άτομο θεωρείται υπέρβαρο, ενώ όταν ο ΔΜΣ είναι ≥30 kg/m² θεωρείται παχύσαρκο. Τιμές ΔΜΣ άνω του 35 υποδηλώνουν πρόβλημα σοβαρής πλέον παχυσαρκίας, η οποία  προδιαθέτει σε επικίνδυνες επιπλοκές και αποκαλείται νοσογόνος παχυσαρκία.

Ταξινόμηση κινδύνου ανάλογα με τον ΔΜΣ και την περίμετρο μέσης

	ΔΜΣ*	Περίμετρος μέσης μικρότερη των 102cm για άνδρες και 88 cm για γυναίκες	Περίμετρος μέσης μεγαλύτερη των 102cm για άνδρες και 88 cm για γυναίκες
Ελλειποβαρής	< 18,5	---	---
Φυσιολογικός	18,5 - 24, 9	---	---
Υπέρβαρος	25,0 - 29,9	Αυξημένος	Υψηλός
Παχύσαρκος	30,0 - 34,9	Υψηλός	Πολύ υψηλός
	35,0 - 39,0	Πολύ υψηλός	Πολύ υψηλός
Νοσογόνα παχύσαρκος	40,0 +	Εξαιρετικά υψηλός	Εξαιρετικά υψηλός

* Δείκτης Μάζας Σώματος = σωματικό βάρος (σε κιλά) / ύψος x ύψος (σε μέτρα)

Μεγάλη κλινική σημασία φαίνεται ότι έχει, ωστόσο, και η κατανομή του λίπους στο σώμα, καθώς η κοιλιακή παχυσαρκία (σωματότυπος μήλου), δηλαδή η παρουσία περισσής ποσότητας λίπους μέσα στον κοιλιακό χώρο, αυξάνει ιδιαίτερα τον κίνδυνο εμφάνισης  σημαντικών προβλημάτων υγείας, όπως αντίστασης στην ινσουλίνη και υπερινσουλιναιμίας, διαταραχής του μεταβολισμού των λιπιδίων και υπέρτασης. Οι καταστάσεις αυτές επιβαρύνουν την υγεία της καρδιάς και των αγγείων, οδηγώντας σε αθηρωμάτωση και τελικά στην καρδιαγγειακή νόσο.

Ένας τρόπος για να μετρήσουμε την κατανομή του λίπους στο σώμα είναι η περίμετρος μέσης. Η περίμετρος μέσης, που δεν σχετίζεται με το ύψος, αποτελεί μια απλή και πρακτική μέθοδο εντοπισμού των υπέρβαρων ατόμων που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σχετιζόμενων με την παχυσαρκία νόσων. Εάν η περίμετρος μέσης υπερβαίνει τα 102 εκ. στους άνδρες και τα 88 εκ. στις γυναίκες, αυτό δείχνει ότι έχουν συσσωρευμένο λίπος στην κοιλιακή χώρα, το οποίο τους εκθέτει σε αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση προβλημάτων υγείας, ακόμη κι αν ο δείκτης μάζας σώματός τους δεν τους κατατάσσει στην κατηγορία της νοσογόνου παχυσαρκίας.

Πού οφείλεται η νοσογόνος παχυσαρκία;

Κύρια αιτία της παχυσαρκίας είναι συνήθως η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων με τη διατροφή μας, σε ποσότητα που υπερβαίνει τις θερμίδες που χρειαζόμαστε για να καλύψουμε τις καθημερινές μας ενεργειακές ανάγκες. Το πλεόνασμα των θερμίδων αποθηκεύεται στο σώμα μας ως λίπος. Η αυξημένη κατανάλωση  θερμίδων με τη λήψη τροφών που είναι πλούσιες σε λίπη και υδατάνθρακες, σε συνδυασμό με τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα, δηλαδή την καθιστική ζωή και την έλλειψη άσκησης, συντελούν ώστε η παχυσαρκία να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς.

Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, υπάρχουν βέβαια και παθολογικά αίτια που συμβάλλουν στην ανάπτυξη παχυσαρκίας, όπως κάποια ενδοκρινολογικά νοσήματα (π.χ. νοσήματα του θυρεοειδούς ή των επινεφριδίων), ψυχολογικές διαταραχές που οδηγούν σε πολυφαγία ή βουλιμία, καθώς και η λήψη διαφόρων φαρμάκων. Η κληρονομικότητα φαίνεται επίσης να διαδραματίζει ρόλο στην ανάπτυξη παχυσαρκίας, ενώ σημαντικά συμβάλλουν και η εμμηνόπαυση, το χρόνιο στρες, η απώλεια συγγενικού προσώπου ή εργασίας, η διακοπή του καπνίσματος και η αναγωγή της διατροφής ως τρόπου διασκέδασης και απόλαυσης.

Παιδική παχυσαρκία

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, με τους γρήγορους ρυθμούς, αναγκάζει πολλές φορές τους εργαζόμενους γονείς να αναζητούν γρήγορους και εύκολους τρόπους διατροφής της οικογένειας, με προκατασκευασμένα ή γρήγορα γεύματα. Από την άλλη, το υπερβολικά «φορτωμένο» πρόγραμμα των παιδιών σχολικής ηλικίας, η διαβίωση στα αστικά κέντρα, η έλλειψη πάρκων και οργανωμένου σχολικού αθλητισμού έχουν εξαφανίσει από την ζωή τους το παιχνίδι, την άσκηση και γενικά τη φυσική δραστηριότητα. Έτσι, τα παιδιά γίνονται παχύσαρκα, διατρέχοντας μεγάλο κίνδυνο  να εμφανίσουν σημαντικές επιπλοκές στην υγεία τους τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικη ζωή τους, καθώς συνήθως τα παχύσαρκα παιδιά εξελίσσονται σε παχύσαρκους ενήλικες.

Μια άλλη διάσταση του προβλήματος, η οποία μπορεί και πρέπει να αντιμετωπισθεί με την ενημέρωση και εκπαίδευση των γονέων, είναι οι λανθασμένες αντιλήψεις τους σχετικά με το υγιές βάρος σώματος των παιδιών τους, καθώς πολλοί γονείς δεν συνειδητοποιούν ότι τα παιδιά τους είναι παχύσαρκα, ενώ ένας στους τέσσερις γονείς των οποίων τα παιδιά έχουν κανονικό σωματικό βάρος πιστεύει ότι είναι αδύνατα.

Οι κρίσιμες ηλικίες για την εμφάνιση παιδικής παχυσαρκίας, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπισθεί ώστε να μην οδηγήσει σε παχυσαρκία στην ενήλικη ζωή, είναι τα 2-3 έτη, τα 5-7 έτη και η εφηβεία. Ο παιδίατρος μπορεί να παραπέμψει τους γονείς ανάλογα με την περίπτωση στον ειδικό γιατρό ή τα ειδικά κέντρα ελέγχου του βάρους στα νοσοκομεία της χώρας.

Νοσήματα που συνδέονται με την παχυσαρκία

Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό και σε πολλές περιπτώσεις ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για ένα πλήθος νοσημάτων, όπως είναι η καρδιαγγειακή νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (που έχει αρχίσει πλέον να εμφανίζεται και σε παιδιά λόγω της παχυσαρκίας), το εγκεφαλικό επεισόδιο, ο καρκίνος του ενδομητρίου, οι παθήσεις της χοληδόχου κύστης, η αναπνευστική ανεπάρκεια και η άπνοια ύπνου, ενώ επιπλέον επιδεινώνει πολλούς από τους παράγοντες που συμβάλλουν στη φθορά των αγγείων, όπως είναι η υπέρταση και η υψηλή χοληστερίνη.

Μεγάλες κλινικές μελέτες έχουν επίσης αποδείξει ότι η παχυσαρκία σχετίζεται άμεσα με χρόνια νοσήματα, όπως την οστεοπόρωση και τον καρκίνο του μαστού, του ήπατος, της χοληδόχου κύστης και του εντέρου. Η παχυσαρκία σχετίζεται επιπλέον με την ουρική αρθρίτιδα και εκφυλιστικές παθήσεις των αρθρώσεων, που μαζί με όλα τα παραπάνω νοσήματα διαταράσσουν την υγεία και επηρεάζουν δυσμενώς την ποιότητα ζωής των παχύσαρκων ατόμων.

Τέλος, νεότερα δεδομένα από κλινικές μελέτες ενοχοποιούν την παχυσαρκία για διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, ακμή και τριχοφυΐα, υπογονιμότητα, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και σοβαρά προβλήματα κατά τη διάρκεια της κύησης στις νεαρές γυναίκες, ενώ στους άνδρες μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές του σπέρματος, καθώς και διαταραχές της στυτικής δυσλειτουργίας.

Πρόληψη και θεραπεία

Η παχυσαρκία θεωρείται νόσος και επομένως η σωστή αντιμετώπισή της είναι ευθύνη του ειδικού γιατρού παθολόγου - διατροφολόγου. Μετά από έναν πλήρη ιατρικό έλεγχο με σκοπό να αποκλεισθούν πιθανά παθολογικά αίτια, η πιο υγιεινή αντιμετώπιση συνίσταται σε αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, δίαιτα και σωματική δραστηριότητα, δηλαδή αλλαγή του τρόπου ζωής και διατροφής. Η μεσογειακή διατροφή θεωρείται η καλύτερη δίαιτα για τη διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους, την πρόληψη και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, η διατροφική εκπαίδευση και η τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών αποτελούν τα θεμέλια της πρόληψης και της αντιμετώπισης της παχυσαρκίας παιδιών και ενηλίκων.

Στα παιδιά η δίαιτα πρέπει να είναι πάντα ισορροπημένη και να περιέχει όλα τα απαραίτητα για τη φυσιολογική ανάπτυξή τους θρεπτικά στοιχεία, ενώ συγχρόνως θα οδηγεί σε απώλεια του περιττού βάρους.

Στους ενήλικες, εφόσον κριθεί απαραίτητο, μαζί με τη διαιτητική αγωγή μπορούν να χορηγηθούν και φάρμακα, πάντα όμως κάτω από τον αυστηρό έλεγχο του ειδικού γιατρού, ενώ η σοβαρού βαθμού παχυσαρκία με επιπλοκές μπορεί να αντιμετωπισθεί και χειρουργικά.

Ωστόσο, η σωστότερη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας παραμένει πάντα η πρόληψη, για την οποία την ευθύνη έχουν η πολιτεία, τα σχολεία, οι φορείς υγείας και η ελληνική οικογένεια. Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας δίνει την ευκαιρία σε όλους μας να συμμετάσχουμε ενεργά στον αγώνα για την αντιμετώπιση της επικίνδυνης αυτής επιδημίας της εποχής μας.